Vanilya çiçeği, birçok tropikal ülkede yetiştirilen ve salepgiller (Orchidaceae) familyasından olan bir bitki türüdür.

Vanilya çiçeği, bir bağ bitkisi olup kendine has hoş bir kokuya sahiptir ancak tadı acıdır. Şifalı özelliklere sahiptir ve yaprakları sapsız, yassı ve büyüktür. Meyvesi yaklaşık olarak 15 ila 20 cm uzunluğundadır. Yaprakları her iki uca doğru incelmiş, yassı şekildedir ve rengi parlak ve siyahımsıdır.

Vanilya çiçeği, tropik ülkelerde yetişen bir bitki olup anavatanı Meksika, Madagaskar, Cava ve Antiller'dir. Geçmişte, tapınaklara hoş koku vermesi veya kötü ruhları uzak tutmak amacıyla kullanılmıştır. Daha sonraları Meksikalılar vanilyayı içeceklerine tat vermek için kullanmaya başlamışlardır. Türkiye'de ise vanilya çiçeği sadece botanik bahçelerinde ve seralarda yetiştirilebilir. Türkiye'nin vanilya ihtiyacı Endonezya, Madagaskar, Tahiti ve Meksika'dan karşılanmaktadır. Günümüzde, Ekvator bölgesinin her iki tarafında yaklaşık 20 derecelik sıcaklığa sahip alanlarda yetiştirilir. Dünya genelinde yaklaşık 150 adet vanilya türü bulunmaktadır.

Vanilya, kalsiyum ve demir gibi mineralleri bünyesinde barındırır. Çok az yağ içerdiğinden içerisinde kolesterol yoktur. Sadece şeker oranı yüksektir ve bu sebepten ötürü yüksek kalori değerine sahiptir.

Vanilya çiçeği, ilk ürününü toprağa ekildikten yaklaşık 3 yıl sonra verir. Bu süreç, çok fazla işçilik ve özveri gerektirir. Çubuk, yeşil meyve halindeyken yaklaşık 9 ay boyunca aromasını alması için bekler. Meyve koparıldıktan sonra rengi hala yeşildir ve henüz tam anlamıyla tadı ve aroması oluşmamıştır. Bu tat ancak kurutma işlemi sürecinden sonra oluşur. Meyve koparıldıktan sonra güneşte kurutulur. Bu kuruma sürecinde meyve yaklaşık olarak boyunun %20'si oranında küçülür. Kurutma işlemi bittikten sonra ürünler ayrıştırılır ve 1 ya da 2 ay boyunca dinlenmeye bırakılır.

Vanilya çiçeği, genel olarak tüm tatlılarda, hamur işlerinde, kahve, pasta, çikolata ve pek çok gıda ürününe tat katmak için kullanılır. Ayrıca kozmetik sektöründe, özellikle de parfüm yapımında çok tercih edilmektedir. Vanilya 3 farklı şekilde kullanılmaktadır:

Vanilya çiçeğinin insan vücuduna birçok faydası bulunmaktadır. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirirken solunum yolu rahatsızlıklarından olan astım ve alerjiden korunmaya yardımcı olur. Solunum yollarını açar, öksürüğe iyi gelir ve ateş düşürür. Mide bulantısı için vanilya koklamak ve bir miktar vanilyayı ağızda tutmak birebir çözümdür. Vanilya, sinirleri rahatlatır ve stres esnasında koklanması tavsiye edilir. Ayrıca, hazmı kolaylaştırır ve tembel bağırsaklar için de faydalıdır. İçerisinde bulunan afrodizyak etkisi ile cinsel gücü ve cinsel isteği artırır. Adet düzensizliği yaşayan kadınlarda adet dönemini düzene sokmaya yardımcı olur.