Vanilya, Salepgiller familyasından olan ve pek çok tropikal ülkede yetiştirilen tırmanıcı gövdeli bir bitki türüdür. Anavatanı Meksika, Madagaskar ve Antillerdir. Bitkinin yaprakları sapsız, yassı ve etlidir. Meyveleri en fazla 20 cm uzunluğunda, iki uca doğru incelmiş şekilde, parlak siyahımsı renkte bir kapsüldür. Kokusu oldukça özeldir ve tadı acıdır. Vanilya esasen bir bağ bitkisidir.

Vanilya, ekolojik olarak Güney Amerika'nın kuzeydoğu bölümünde, Meksika'nın Atlantik Okyanusu'na bakan tarafında yetiştirilmektedir. Vanilya, ilk çağlardan beri tapınaklarda koku vermek veya kötü ruhları uzaklaştırmak için kullanılmıştır. Daha sonra Meksikalılar, içeceklerine tat vermek amacıyla vanilyayı kullanmaya başlamışlardır. Doğal yetişme ortamında vanilya bitkisi, Karayipler'den başlayıp Ekvator'un Pasifik kıyılarına kadar uzanan yerleşim alanları bulmuştur. Günümüzde ise Ekvator'un her iki tarafında da yaklaşık olarak 20 derecelik bir alanda yetiştirilebilmektedir. Dünya üzerinde yaklaşık 150 vanilya türü bulunmaktadır, ancak Bourbon, Tahiti ve Hint Vanilyası ticari amaçlı yetiştirilmektedir.

Avrupa'ya vanilyanın tanıtılması, Amerika kıtasının keşfedilmesinden sonra 1520 yılında, kakao bitkisiyle birlikte İspanyollar tarafından getirilmesi ile başlamıştır. Ancak vanilya, bunun ardından tüm çabalara rağmen çok uzun bir süre Meksika'nın dışında yetiştirilememiştir. Vanilya yetiştirmek oldukça işçilik isteyen bir süreçtir. Çubuk yeşil meyve halindeyken, yaklaşık olarak 9 ay boyunca tadını tam olarak alması için bekler. Meyve koparıldıktan sonra hala hamdır ve henüz tam anlamıyla tadı ve aroması oturmamıştır. Bu tat ancak kurutma işlemi sürecinden sonra oluşur. Meyve koparıldıktan sonra bir süre güneşte kurutulur. Ancak günümüzde pek çok ülkede meyveler ilk olarak sıcak suda bekletildikten sonra güneşte kurutulur. Bu kurutma sürecinde meyve yaklaşık %20-25 oranında küçülür. İşlem bittikten sonra, ürünler ayıklanır ve en az 1 ay boyunca dinlenmeye bırakılır.

Vanilyanın yetiştirilmesi, yani polenleme işlemi, hiçbir makine, kimyasal gübre ya da tarım ilacı kullanmadan bütünüyle elle yapılır. Vanilya yetiştiricileri genelde kadınlar ve çocuklardır. Eğer yeteri kadar hızlı ve seri çalışırlarsa, günde yaklaşık olarak 1000-2000 arasında vanilyayı polenleyebilirler. En çok işçilik gerektiren tarım ürünlerinden biridir. Aynı zamanda dünyada safrandan sonra en pahalı olan ikinci baharat vanilyadır.

Vanilya esansı, vanilya tadının ve aromasının alınmak istendiği her alanda kullanılabilir. Kullanım alanları oldukça geniştir:

Bu esansı, bütün aktarlarda güvenli cam şişelerde bulmak mümkündür.